Extremisme is een probleem en Charlotte McDonald-Gibson heeft er een boek over geschreven. In Far out verwerkt ze de verhalen van acht extremisten uit uiteenlopende politieke hoeken. Ze bespreekt hun jeugd, hun proces van radicalisering en hoe ze op hun schreden terugkwamen. Het boek is een bloemlezing van verhalen hoe extremisten zich kunnen ontwikkelen, variërend van mensen bij extreemlinkse groeperingen en Syrië-gangers tot rechts-extreme demonstranten. 

Donderdagavond is er een kans om meer over extremisme te weten te komen. McDonald spreekt in The Hague Humanity Hub, een verzamelplaats van ambtenaren, consultants en activisten op het terrein van democratie-ontwikkeling in ontwikkelingslanden. Mede-organisator is The Netherlands Institute for Multiparty Democracy (NIMD). Deze instelling steunt democratieën elders, horen we directeur en gespreksleider Thijs Berman zeggen. NIMD stimuleert politieke dialoog en traint vrouwen en minderheden om verkozen te worden. 

Extremisten dehumaniseren

Er zijn zo’n dertig mensen op deze lezing afgekomen. We leren dat McDonald van school ging om de wereld te ontdekken. Dat is een parallel met de mensen waar ze over schrijft. Ze heeft eerder een boek geschreven over vluchtelingen tijdens de migratiecrisis. Zij worden net als extremisten gedehumaniseerd. McDonald wil beide groepen begrijpen en gaat daarom met ze in gesprek. Bij de extremisten was dat een diverse groep zodat ze de onderlinge overeenkomsten goed kon doorgronden. 

Een belangrijke overeenkomst tussen extremisten is dat ze allemaal last hebben van vervreemding. Dat kan zijn van hun gezin, hun dagelijkse omgeving, hun school of hun cultuur. Ze voelen zich waardeloos en missen een doel in het leven. Hun extreme ideologie werd vervolgens tot doel verheven. Ze kwamen iemand tegen die ze met een nieuwe ideologie in aanraking bracht of ze leerden er online over. In een paar maanden tijd kan iemand een geheel ander persoon worden, weet McDonald. 

Een paar mensen uit publiek vragen zich af hoe extremisten weer terug kunnen keren naar de gewone mensenwereld. McDonald denkt dat er weinig ruimte is voor een nieuwe kans. Als je eenmaal rechts-extremist bent geweest word je niet snel meer aangezien voor een gewone burger. Gespreksleider Thijs Berman – vooral bekend als voormalig PvdA-Europarlementariër – denkt dat links heel slecht is in het geven van zo’n nieuwe kans. Het is makkelijker mensen te excommuniceren. 

Te hoge verwachtingen

McDonald denkt dat de verwachtingen ten aanzien van voormalige extremisten te hoog liggen. Ze kunnen wel van inzicht veranderen, maar worden niet van de ene op de andere dag sociaal-liberaal. Deradicalisering is een langdurig proces dat jaren kan duren. Sommigen zijn er hun hele leven mee zoet. Tijdens dat proces is familie belangrijk: de extremisten in haar boek werden nooit verstoten, zegt McDonald. Via hun familie konden ze weer aansluiting vinden bij de maatschappij. Dat was anders nog moeilijker geweest. 

De belangrijkste vraag is dus eigenlijk niet hoe je extremisten weer op het rechte pad kunt krijgen, denkt McDonald, maar hoe je kunt voorkomen dat mensen deze kant opgaan. Dan kom je al snel op maatschappelijke kwesties uit als de strijd tegen racisme en ongelijkheid. Dit soort problemen maken dat mensen zich van de maatschappij vervreemden en de verkeerde kant opgaan. Nederlandse voorbeelden zijn er volgens McDonald ook: het toeslagenschandaal en de aardbevingen in Groningen. 

Extremisme wordt vaak niet herkend en ook niet begrepen, wat niet hetzelfde is als er begrip voor hebben, denkt McDonald. Vaak begrijpen mensen extremisme wel als het in andere culturen plaatsvindt. In de Sahara en Syrië zijn enorme problemen en biedt de aansluiting bij een extremistische groepering praktische voordelen. In eigen land zijn de voordelen voor een individu minder duidelijk. Het helpt te bedenken dat de maatschappij niet voor iedereen perfect is: dat kan immers een ideale voedingsbodem zijn.

Een recensie van Far Out van Charlotte McDonald-Gibson lees je hier. 

Beeld: Thijs Berman en Charlotte McDonald-Gibson. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.