De wetenschap moet uit de ivoren toren komen en de grote vraag is hoe. Idealiter verspreiden wetenschappers hun kennis onder het grote publiek, maar dat gaat met vallen en opstaan. Daarom hebben universiteiten allerlei managers en beleidsmedewerkers op deze kwestie gezet. Donderdagmiddag is er aan de Erasmus Universiteit een sessie onder de naam The role of scientists in society. Er worden onder meer prijzen uitgereikt voor wetenschappers die goed op dit terrein presteren. 

De bijeenkomst bestaat grotendeels uit een panel van vier wetenschappers, waaronder hoogleraar virologie Marion Koopmans en voormalig SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak, die tegenwoordig door het leven gaat als hoogleraar filosofie. Er blijken vier lessen te zijn over de verspreiding van wetenschappelijke kennis in het publieke domein. Deze laten zien waarom kennisverspreiding altijd een hindernisbaan zal blijven. 

1. Rolverwarring

Het is niet altijd duidelijk wat de rol van een wetenschapper in het publieke domein is. Verspreidt deze alleen wetenschappelijke kennis of is deze ook activist of lobbyist voor een bepaald standpunt? Klimaat is een voorbeeld: klimaatwetenschappers zien dat het helemaal misgaat en willen daarvoor waarschuwen. Het grote publiek luistert echter maar matigjes en daarom doen sommige wetenschappers mee aan acties van Extinction Rebellion. Dat leidt dan weer tot twijfels bij het grote publiek hoe neutraal de wetenschap is. 

2. Commerciële invloeden 

Elders wordt meer geld aan de wetenschap besteed dan in Nederland en dus werken universiteiten regelmatig samen met bedrijven of andere organisaties. Zij hebben echter belang bij een bepaald onderzoek of bepaalde resultaten. Dit levert wetenschap op die niet echt onafhankelijk lijkt te zijn, zelfs als die dat wel is. Vanuit het grote publiek is er kritiek op deze praktijk en daar hebben andere wetenschappers dan weer last van, ook als ze helemaal geen onderzoek doen dat door bedrijven of andere organisaties wordt gefinancierd. 

3. Impopulaire antwoorden

Het grote publiek heeft bij wetenschappelijke vraagstukken vaak een voorkeur voor bepaalde antwoorden, bijvoorbeeld over de effectiviteit of gevaren van medicijnen. De corona-wappies zijn er een mooi voorbeeld van. Door internet vindt heel veel slecht onderzoek zijn weg naar deze critici, zodat zij altijd wel een bron kunnen vinden die hun mening onderschrijft. Een wetenschappelijk oordeel is echter veel gedegener, geeft niemand op voorhand gelijk en laat ruimte voor twijfel. Sommige mensen willen dat sowieso niet horen.

4. Gebruik in beleid 

Wetenschappers zitten regelmatig in allerlei adviesraden om hun kennis toe te passen op beleidsproblemen. Corona is wederom een voorbeeld: het kabinet zei vaak expliciet dat het corona-beleid op de wetenschap was gebaseerd. Maar wetenschap vertelt niet hoe je een probleem moet oplossen, dus echt wetenschappelijk is een advies nooit en beleid ook niet. Bovendien schaden dit soort claims de wetenschap omdat mensen die het oneens zijn met het beleid, zich vervolgens ook tegen de wetenschap keren. 

Er is maar één conclusie mogelijk: de verspreiding van wetenschappelijke kennis zal nog lang een hindernisbaan blijven. 

Beeld: slide bij de bijeenkomst. Foto: Chris Aalberts. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.