Rechts populisme is het nieuwe midden

Wat is het politieke midden? Een paar jaar geleden zat het CDA nog ‘in het midden’, maar inmiddels is de christendemocratische profilering anders: de partij doet het nu ‘samen’, met als bijeffect dat ‘het midden’ onduidelijker is geworden. De zoektocht naar het midden brengt ons maandagavond naar café De Haagsche Bierklus aan het Plein in Den Haag. In een achterafzaaltje met een chique plafond en dito kroonluchters is het tijd voor een politiek café van De Nieuwe Denktank.
Deze denktank is volgens de flyer bedoeld voor ‘het politieke midden’. Er is een duidelijke relatie met het CDA: hier lopen allerlei CDA’ers rond, waaronder fans van Pieter Omtzigt. Er is ook een vage band met een stichting over sociale christendemocratie, die kritisch is op het CDA, geen onderdeel van de partij uitmaakt maar wel Omtzigt-fans in de gelederen heeft. Een van de twee sprekers is Diederik Boomsma, het enige CDA-raadslid in Amsterdam. Ook hij is niet vies van Omtzigt-vibes.
Als het CDA zich niet meer profileert als middenpartij, wil De Nieuwe Denktank wel een handje helpen, zo lijkt het. Toch is er iets geks: dit politiek café lijkt vooral rechts. Zo is Boomsma moeilijk op te vatten als representant van ‘het midden’ aangezien hij in Amsterdam vooral samenwerkt met partijen als VVD en JA21. Het thema van de avond doet de rest: het gaat over ‘de schadelijke gevolgen van technocratisch milieu- en klimaatbeleid voor onze ruimtelijke ordening’. De verwoording verraadt een rechtse insteek.
Ander stikstofbeleid
Boomsma ziet bij het klimaat- en stikstofbeleid twee benaderingen. In zijn woorden zijn dit tevens valkuilen: de populistische en de technocratische. De essentie van politiek is het afwegen van tegenstrijdige belangen. Bij stikstof gaat het om zaken als landbouw, boeren, natuur, landschap, voedselvoorziening en de efficiënte besteding van publiek geld. Politici moeten daartussen kiezen en kunnen daar vervolgens door de kiezer op worden afgerekend. De populistische en de technocratische benadering doen dat echter niet.
Boomsma meldt dat Nederlandse bestuurders in een technocratische fuik terecht zijn gekomen. Zogenaamd daadkrachtige bestuurders nemen stevige standpunten in over bijvoorbeeld stikstof en klimaat. Die ambities worden vervolgens niet gehaald en dan gaan radicale actiegroepen naar de rechter. Die constateert dat de doelen niet zijn behaald en dat leidt tot nieuwe ingrepen. Zo wordt een deelbelang verabsoluteerd. Er is geen andere keuze meer dan de al ingeslagen weg.
Zo stuurt Nederland alleen nog op stikstofdeposities, ook als dat niets bijdraagt aan natuurbehoud. Deposities staan zelfs centraal als wetenschappers het eens zijn dat ze helemaal niet te meten zijn. Bij klimaatbeleid gebeurt hetzelfde: politici zijn met hun hoogdravende doelstellingen een fuik ingezwommen en nu kunnen ze, gedwongen door actievoerders en rechters, alleen maar verder op de ingeslagen weg. Wind op zee en kerncentrales leggen het af tegen slechtere alternatieven zoals wind op land en biomassa.
Populisme in het midden?
De Nieuwe Denktank heeft dit allemaal opgeschreven in een rapport. De denktank bepleit een weg tussen de technocratie van D66 en het populisme. Toch klopt dat niet helemaal. D66 wordt meerdere keren genoemd als schoolvoorbeeld van technocratie: de fuik inzwemmen, deelbelangen verabsoluteren, geen oog meer hebben voor andere perspectieven en het kabinetsbeleid op deze manier gijzelen. De afkeer van deze werkwijze klinkt logisch, maar de vraag is wat het alternatief is.
Dat alternatief blijkt populisme. Er klinkt in vergelijking met de litanie over D66 nauwelijks kritiek op het perspectief van rechts-populistische partijen. Die zijn er wel: ze zijn juridisch en bestuurlijk van aard, zoals wel vaker op deze flank. Door die problemen niet te benoemen, lijkt het alsof de oplossingen van JA21, BBB en PVV de enige redelijke optie vormen: geen stikstofdeposities, windmolens op land of biomassa, maar in plaats daarvan minder strenge stikstofwetgeving en kerncentrales.
De Nieuwe Denktank wil misschien wel het midden opzoeken, maar als je niet kiest voor de technocratie van D66, kom je deze avond altijd bij populisten uit. Zij komen – in vergelijking met D66 – genuanceerder over omdat ze niet uitsluitend sturen op stikstof en klimaatdoelen. Dat noemt De Nieuwe Denktank vervolgens het midden, maar het blijven standpunten op rechts. Betekent dit nu dat het midden niet meer bestaat, of dat populistisch rechts het nieuwe midden is geworden?
Beeld: Rapport van De Nieuwe Denktank over stikstof. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.