Of het vertrouwen met BBB gaat terugkeren, laat zich raden
BBB groeit onstuimig: onlangs verwelkomde de partij het tienduizendste lid. Partijvoorzitter Erik Stegink vertelt erover bij de Algemene Ledenvergadering in Nijkerk. Het is een erg ingewikkeld verhaal voor iets wat zo simpel is: wie heeft zich als 10.000-ste aangemeld? Er is uitgebreid naar gekeken en toen bleek het Marnix Knetemann te zijn. Wat toevallig: hij is oud-deelnemer aan Boer zoekt Vrouw. Caroline van der Plas denkt dat de media gaan opschrijven dat het een opzetje is. Dat zal het dus wel zijn.
Deze opmerking van Van der Plas zegt wel iets over de houding van BBB ten aanzien van de media. De laatste ledenvergaderingen waren besloten. Stegink beet me toen toe dat ik maar lid moest worden als ik erbij wilde zijn. Inmiddels beginnen ook leden nattigheid te voelen: een van hen is zo vriendelijk me toegang te geven tot de livestream. De media mogen na de vergadering wel naar een apart mediamomentje komen. Ze rennen er massaal op af. Eerste gedachte: zo ging dat bij Forum ook altijd.
Provinciale lijsttrekkers
De leden mochten de afgelopen weken stemmen voor de lijsttrekkers voor de Provinciale Staten en konden de provinciale kandidatenlijsten amenderen. Niemand heeft amendementen ingediend en alle lijsttrekkers worden met een meerderheid van zo’n negentig procent verkozen. Ongeveer tien procent van de leden deed aan die stemmingen mee. Stegink doet alsof deze uitslagen heel bijzonder zijn, maar er waren geen tegenkandidaten en de ledenparticipatie was opvallend laag.
De lijsttrekkers presenteren zich en dat is het meest informatieve deel van deze middag. Er klinken vertrouwde standpunten zoals de afkeer van het huidige stikstofbeleid, minder windmolens en meer aandacht voor voorzieningen op het platteland. Dat wordt aangevuld met het idee dat de burger weinig vertrouwen heeft in de politiek en dat dat vertrouwen door BBB gaat terugkeren. Er vallen termen als ‘gezond verstand’ en ‘de menselijke maat’, plus een afkeer van ‘Haagse boekenwijsheid’.
Dit is een typisch kenmerk van populistische partijen: dingen roepen die iedereen wel zou willen. Maar het terugbrengen van de bus in de regio of de bouw van een kerncentrale is fundamenteel iets anders dan vertrouwen herwinnen. De suggestie van BBB is dat je de mensen tevreden kunt stellen en dat iedereen dan weer blij is. Als het zo gemakkelijk is, is natuurlijk de vraag waarom niemand anders op dat idee is gekomen en het eventjes heeft uitgevoerd.
Kernwaarden
Zo komen we op de vraag hoe BBB – in de woorden van Stegink – de grootste partij wordt bij de Provinciale Statenverkiezingen. Daarvoor lijkt voorspelbaarheid noodzakelijk. We horen dat BBB kernwaarden heeft geformuleerd. Noaberschap is de eerste: je moet er voor elkaar zijn. De tweede is de gulden regel: doe een ander niet iets aan als je zelf niet wilt dat dat jou overkomt. De derde is authenticiteit: jezelf zijn, de vierde professionaliteit: het algemeen belang gaat voor het persoonlijke.
Het probleem laat zich raden: hoe sturend zijn deze waarden? Er is geen politicus die niet achter professionaliteit en authenticiteit staat en dat geldt waarschijnlijk ook voor de gulden regel. Noaberschap klinkt leuk, maar is stuurloos. Deze waarden gaan meer over de onderlinge omgang binnen de partij dan over de politieke koers. Die blijft op veel punten ongewis. Nu we weten dat BBB asielzoekers voorlopig de deur wil wijzen, heeft dat natuurlijk niks met ‘er voor elkaar zijn’ te maken. Ruzie zit in een klein hoekje.
Alles in de hand houden
In plaats van aan dit immense probleem te werken, is BBB bezig de partij onder controle te houden. Daarom is de ledenvergadering niet openbaar, terwijl daar op basis van de inhoud geen enkele reden voor is. Het leidt sowieso tot de vreemde situatie dat de provinciale lijsttrekkers zich op de ledenvergadering introduceren en dat later nog een tweede keer moeten doen, omdat er dan pas journalisten in de zaal zitten. Efficiënt is anders, maar het levert de leiding wel meer controle op.
De belangrijkste manier om het groeiproces te controleren is dat leden helemaal geen helderheid krijgen over waar ze nou eigenlijk mee instemmen. Zo vraagt het bestuur de leden om ‘een mandaat’ voor de verkiezingen voor de Eerste Kamer en de waterschappen. Het bestuur wil eveneens een mandaat om op een later tijdstip wijzigingen in de provinciale kandidatenlijsten te mogen maken. De leden geven het bestuur carte blanche en hebben daarmee zo goed als niets meer te zeggen over het hele proces.
Straks zijn er BBB’ers in alle provincies, maar er komen geen provinciale afdelingsbesturen, zo horen we. Er komen kerngroepen die geen ‘bestuurlijk commitment’ hebben. Dat klinkt goed want niet bureaucratisch, maar het is vooral codetaal voor een hiërarchische organisatie, waar leden provinciaal wederom geen macht hebben, bijvoorbeeld over het programma. Ook gaan de provinciale leden niet over hun eigen lijsttrekker: dat beslist de hele partij, waardoor de kans dat leden het bestuur klakkeloos volgen enorm is.
Zelfs in de keuze van het congrescentrum zien we de controledrang terug. BBB heeft tienduizend leden, maar de partij kiest voor een kleine accommodatie in Nijkerk. Dat is opvallend, want er ligt een kilometer verder een grotere, waar het CDA vorige week nog congresseerde. Het is lastig dit niet te zien als een manier om het aantal aanwezigen te maximeren. De rest kan inpluggen op de livestream, een overduidelijke manier om interactie – kritische vragen – te ontmoedigen.
Succesvol model?
BBB-fans zullen dit ongetwijfeld allemaal gezeur vinden, maar ze hebben pech. BBB is simpelweg de zoveelste variant van een populistische partij op rechts waar de leiding de lakens probeert uit te delen. Behalve de PVV is zo’n model al twintig jaar geen succes. Forum is het meest recente geval, maar daar was – aanvankelijk – tenminste nog overeenstemming over de politieke uitgangspunten. Of men bij BBB meer gemeen heeft dan een afkeer van het stikstofbeleid en een verlangen naar meer plattelandsvoorzieningen, is een raadsel.
Of het vertrouwen terugkeert als BBB straks de grootste is, kunnen we dus wel raden.
Beeld: BBB-lijsttrekkers bij de perspresentatie. Still van de livestream.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.