Het BBB-familiegevoel. What could possibly go wrong?
BBB staat er goed voor in de peilingen en dat heeft zo zijn gevolgen. Zo kijkt de lokale politiek van Den Helder met argusogen naar de strapatsen van raadslid Mirjam Dijk. Ze zat eerst bij de VVD, splitste zich af, sloot zich aan bij de lokale partij Behoorlijk Bestuur, werd herkozen en splitste zich wederom af. Op sociale media maakt ze er al een tijdje geen geheim van dat ze zich heeft aangemeld bij BBB. Goed nieuws: op de kandidatenlijst van Noord-Holland staat ze op plek dertien. Zoveel zetels zal BBB niet halen.
Er is ook slechter nieuws uit de Kop van Noord-Holland. Daan Pruimboom was ooit raadslid voor de lokale partij Onafhankelijk Hollands Kroon, kreeg ruzie en stapte over naar concurrent LADA. Dat had vast een diepzinnige achtergrond, maar hij werd toch weggestemd. In de tussentijd papte hij aan bij Henk Krol. Ook dit werd een mislukking, maar nu staat Pruimboom dan toch op plek vijf van BBB in Noord-Holland. Waar haalt BBB ze vandaan, vraag je je af.
Partijhoppers zijn wel vaker kandidaat bij BBB, zo blijkt uit onderzoek van NRC. Op de kandidatenlijst van Noord-Holland staan vijf mensen die eerder met ruzie bij een andere partij vertrokken. BBB laat weten dat er tijdens de selectiegesprekken goed over is gesproken. De partij heeft er echt serieus op doorgevraagd. Boeiend, want in Den Helder begrijpt werkelijk niemand waarom Mirjam Dijk steeds van partij wisselt, maar BBB heeft dit na een of twee gesprekjes wél gesnapt.
Potpourri van partijen
De provinciale kandidatenlijsten van BBB zijn een soort potpourri van allerlei politieke kleuren. NRC ontdekte wat al meer mensen is opgevallen: tientallen kandidaten waren eerder actief bij een lokale partij en een handjevol bij CDA en VVD. Er staan ook een oud-Statenlid van FvD, een oud-fractiemedewerker van de PVV en een oud-senator van de SP op. NRC beschrijft de smoesjes waarom het heel logisch zou zijn dat deze mensen naar Caroline van der Plas zijn overgestapt.
We lezen dat extreme opvattingen er bij BBB niet in komen. We denken meteen aan de nummer zes in Groningen, Henk Scholtz, die de afgelopen jaren FvD-Statenlid was. Hij splitste zich af en meldde toen dat Forum ooit ‘een nette partij’ was. Intrigerend, want toen hij werd verkozen was er al sprake van homeopathische verdunning, een dominant blank Europa en de Uil van Minerva. Scholtz heeft daar nu afstand van genomen. Hoe BBB kan weten dat Scholtz nu wijzer is, is onbekend.
Een PVV-fractiemedewerker is lijsttrekker in Friesland geworden en claimt nu opeens dat hij ‘nooit helemaal achter het gedachtengoed’ stond en nooit zelf PVV stemde. Het is een erg makkelijke manier om je van een discriminatoire partij te ontdoen. Deze benoeming is een serieuze aanwijzing dat de rechtsstaat voor BBB geen aandachtspunt is. Dat is overigens oud nieuws: het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamer liet al zien dat BBB de rechten van milieu- en dierenactivisten wil beknotten.
Een groter probleem
Wat houdt deze partij vol overstappers, populisten en andere figuren bijeen? NRC interviewt vier kandidaten en zocht op wat kandidaten elders hebben gezegd. Er zijn twee dominante motieven om over te stappen naar Van der Plas. Een belangrijke reden is de stikstofcrisis. We horen een voormalig CDA-raadslid uit Goirle en Riel vertellen dat zijn oude partij een anti-landbouwbeleid voert. Een ex-CDA’er uit Dronten klaagt hoe Wopke Hoekstra met stikstof is omgegaan.
BBB heeft veel boeren en andere betrokkenen bij de landbouwsector op de kandidatenlijsten gezet. Het is zeer invoelbaar dat zij zich massaal druk maken over stikstof. Op dit punt kunnen we van BBB een heldere lijn verwachten, maar oppervlakkig blijft het: wellicht is het op dit moment moeilijk voor te stellen, maar over een paar jaar is de stikstofcrisis op de een of andere manier opgelost. De vraag is wat er dan van de band van deze kandidaten met BBB overblijft.
De vraag is niet wat kandidaten vinden van stikstof, maar van alle andere politieke thema’s. Het ontbreekt BBB aan heldere uitgangspunten waar kandidaten op getoetst kunnen worden. Op subthema’s mogen kandidaten het best oneens zijn, zolang de grote lijn maar klopt. Niemand kent echter die grote lijn dus het is volstrekt ongewis of een oud-SP-senator, een partijhopper uit Den Helder en een ervaren raadslid van het CDA voldoende gemeenschappelijk hebben om langdurig te kunnen samenwerken.
Het BBB-familiegevoel
BBB heeft een smoesje bedacht om hier toch logica in aan te brengen. Een BBB-bestuurder zegt dat kwaliteit en ‘het BBB-familiegevoel’ de doorslag geven. Zou ruzie maken in je eigen partij en vervolgens weglopen echt gezien worden als een indicator van kwaliteit? Er spreekt in ieder geval geen partijtrouw uit, laat staan een drive om er samen uit te komen. Plotsklaps van mening veranderen over fundamentele vraagstukken als de rechtsstaat en racisme is er ook eentje. Dat geeft geen blijk van zelfreflectie.
Zo blijft er eigenlijk maar één reden over om kandidaat te zijn: passen bij ‘het BBB-familiegevoel’. Dat betekent zoiets als fan zijn van Van der Plas. De lijsttrekker in Gelderland filosofeert in NRC over BBB als ‘partij van de zwijgende meerderheid’ en lijkt dat te baseren op haar mediaoptredens. Ook de nummer twee uit Zuid-Holland prijst haar: Van der Plas is benaderbaar en staat open voor argumenten. Deze adoratie gaat niet helpen als de fractie het straks oneens is over de provinciale infrastructuur.
Dat je niet op je gevoel moet afgaan zou BBB inmiddels kunnen weten. Van der Plas geeft regelmatig de indruk op basis van haar intuïtie te handelen. Het mooiste voorbeeld heet Johan Remkes. Hij zei niets nieuws over de stikstofproblematiek, maar sloeg wel een hele andere toon aan dan het kabinet. Van der Plas was meteen een stuk positiever over plannen waar ze eerder nog mordicus tegen was. Met je gevoel ga je al snel de mist in en je krijgt er de begroting al helemaal niet mee rond.
Je in elkaar vergissen
Als je kandidaten op gevoel gaat selecteren – Van der Plas schijnt alle kandidaten gesproken te hebben – zou je eens moeten kijken hoe het plofpartijen in het verleden is vergaan. Je hoeft niet ver te zoeken om bij de Statenfracties van FvD uit te komen. Die leverden anderhalf jaar lang nauwelijks afsplitsingen en ruzies op. Ze werden op rationele gronden geselecteerd. Als je bij een andere partij ruzie had gemaakt kwam je er beslist niet in. Het gevolg was stabiliteit, tot de crisis van eind 2020.
Juist die crisis toont wat er bij Forum ontbrak: een diepgaand gesprek over politieke motieven, uitgangspunten en inspiratiebronnen. FvD’ers kwamen er opeens massaal achter dat ze zich in elkaar hadden vergist. Statenleden die tegen windmolens waren bleken opeens antisemieten te zijn. Andere Statenleden waren dat juist niet, maar hadden nooit gezien dat ze al ruim een jaar met extremisten in de Statenbankjes zaten. Het zijn pijnlijke vergissingen waar deze Statenleden tot op de dag vandaag niet over willen praten.
De referentie aan ‘het BBB-familiegevoel’ verhult dat BBB geen ideologische basis heeft en volledig ad hoc opereert. Dat gaat redelijk als je één Kamerlid hebt, je de media zoekt met persoonlijke verhalen en het belangrijkste politieke thema stikstof is. Om stabiele fracties te bouwen, moet je mensen echter fundamenteel doorzagen over hun politieke drijfveren. Als je dat nalaat, kom je er vroeg of laat achter dat je met de verkeerde mensen het avontuur aanging.
Beeld: Caroline van der Plas in De Balie. Still van YouTube.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.