Waarom is Esther-Mirjam Sent nog niet opgestapt?
Journalistiek is idealiter onafhankelijk en dus moet je als verslaggever voldoende afstand bewaren. Ik heb daar zelf een soort mantra van gemaakt. Ik doe momenteel interviews met Statenleden die in 2019 zijn verkozen voor Forum. Een van hen mailde mij dat het hele idee van een gesprek nieuw voor haar was: ik heb vanalles geschreven zonder ooit één woord met haar te wisselen. Helemaal juist: dit is een manier om afstand te houden en tot een onafhankelijk oordeel te komen.
Maar wat te doen als een bekende in het nieuws is? De automatische reactie is: schrijf er maar niet over. Dat is het geval bij Tinkebell, de kunstenares die een melding deed van ongewenst gedrag door PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk. Ik ken Tinkebell al een paar jaar en we hebben plannen voor een podcast. Heb ik wel voldoende afstand om over deze zaak te schrijven? Ik heb het tot dusver maar gelaten, maar sinds afgelopen week is het wel erg moeilijk geworden te zwijgen.
Er bestaat een enorme hypocrisie over ‘elkaar kennen’. In Den Haag kent iedereen elkaar en het weerhoudt niemand ervan iets te zeggen of te schrijven. Nooit wordt transparant gemaakt wat de onderlinge banden tussen journalisten en bronnen zijn. Er kwam pas nog een ontzettend interessant boek over uit. U krijgt in dit stuk dus een soort transparantie die u nauwelijks ziet: ja, ik ken de meldster. Dat betekent dat ik geen totale onafhankelijkheid kan claimen, maar toch wil ik iets kwijt.
Een melding bij de PvdA
Het interessante is dat deze zaak inmiddels niet meer gaat over wat Van Dijk deed en of dat door de beugel kan. Dat weet ik ook niet. Tinkebell is er erg discreet over. Volgens haar heeft dat te maken met het achterliggende verhaal: er zijn klachten van meerdere vrouwen, die niet in de openbaarheid willen komen omdat dat hun carrière schaadt. De verhalen kunnen nauwelijks worden geanonimiseerd, want deze zijn met wat puzzelwerk gemakkelijk te herleiden tot personen.
Begin dit jaar deed Tinkebell een melding over Van Dijk. De precieze inhoud kennen we niet, maar de reactie wel. Lilianne Ploumen was enorm gealarmeerd, er kwam overleg en opeens was Van Dijk weg. Dat was niet zo slim van hem: opstappen wordt gezien als een schuldbekentenis en van zo’n actie heeft iemand achteraf vaak spijt. Van Dijk ook, want hij riep afgelopen week dat hij terug wilde komen. Het tekent hoe snel er destijds werd besloten.
Er moest een onderzoek komen, maar de PvdA werd geconfronteerd met meldsters die anoniem wilden blijven en zeiden dat ze alleen onder strikte voorwaarden wilden meedoen. Dat liep zo hoog op dat de meldsters zich terugtrokken omdat ze de gang van zaken niet vertrouwden. Hoe dat precies ging weten we niet, maar duidelijk is wel dat de PvdA de meldsters vervolgens heeft weten te overtuigen toch mee te doen. Zo kwam er een rapport.
Een slechte afspraak
Daar lag een afspraak aan ten grondslag: alleen partijvoorzitter Esther-Mirjam Sent en haar secretaris zouden het te zien krijgen en er zou een samenvatting komen voor de buitenwereld. Zo bleven alle meldsters anoniem. Na het onderzoek kwam er een statement dat er sprake was geweest van ongewenst gedrag dat zich niet alleen beperkte tot het privé-domein. Daarom vond de PvdA dat Van Dijk de komende jaren geen partijfunctie meer kan vervullen. Operatie afgerond. Althans, zo leek het.
De afspraak van totale vertrouwelijkheid is problematisch. Deze was op voorhand onhoudbaar en dat had iedereen ook kunnen weten. Als je het rapport vertrouwelijk houdt, weet je dat er gedoe ontstaat omdat niemand de conclusies kan controleren. De meldsters hadden dus gelijk toen ze zeiden: we doen er niet aan mee, want we blijven niet anoniem. Er bestond gerede kans dat het anders zou lopen dan was afgesproken. Zo ging het: er lekten passages uit.
Toen ging het balletje rollen. Vorige week kwam een telefoongesprek tussen Tinkebell en PvdA-voorzitter Esther-Mirjam Sent in het nieuws. Ik heb dat telefoongesprek inmiddels ook mogen beluisteren. Het belangrijkste punt is in veel commentaren ondergesneeuwd. We horen Tinkebell tegen Sent zeggen dat de afspraak over vertrouwelijkheid is geschonden. Van Dijk heeft inzage gehad. Sent bevestigt dat, al doet ze moeilijk over wie er precies schuld aan heeft.
Geen echte duidelijkheid
De PvdA moest destijds kiezen tussen geen enkel onderzoek – want de meldsters vertrouwden het niet – of dit onderzoek, waar sowieso gedoe over zou komen vanwege de zeer strikte vertrouwelijkheid. De PvdA kan dit niet oplossen door het gehele rapport alsnog online te zetten. Daar weten de meldsters juridisch ongetwijfeld wel raad mee. En dus doet de PvdA iets anders: men zegt niets over wat er in het rapport staat, maar definieert het gedrag van Van Dijk opeens als privé en dus als irrelevant.
We lezen nu in allerlei commentaren dat de klachten onzin zijn, maar dat is de conclusie van deze zaak niet. Die luidt dat wat de PvdA eerst ernstig genoeg vond voor een sanctie, nu opeens ‘privé’ is. Welke van de twee het meest logisch is, is onbekend, want niet het hele rapport, maar slechts onderdelen zijn gelekt. Wat we wel weten: de meldsters zijn overgehaald om mee te doen aan dit onderzoek en daarbij is een afspraak gemaakt die is geschonden. De PvdA heeft er niet eens expliciet excuses voor aangeboden.
Ik kan Tinkebells conclusie dat je het melden van ongewenst gedrag bij de PvdA beter kunt laten, goed volgen. Iedereen verliest: de belangen van de meldsters zijn geschaad, maar de belangen van Gijs van Dijk ook: wie wil blijven denken dat hij fout zat, kan dat blijven doen bij gebrek aan een volledig rapport dat hem vrijpleit. Esther-Mirjam Sent is in niet in staat gebleken deze procedure op een voor iedereen acceptabele manier af te handelen. Ze kan nog maar één ding doen: opstappen.
Beeld: Vlaggen bij het PvdA-congres. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.