JA21 ruikt naar de VVD uit de tijd van Frits Bolkestein

JA21 is een afsplitsing van FvD, maar de partij doet er alles aan om die voorgeschiedenis te vergeten. We zien dat deze vrijdagavond, als de partij samenkomt op een locatie die Thierry Baudet nooit zou hebben uitgekozen. We zijn in het provinciehuis van Noord-Brabant, een betonnen kolos aan de rand van Den Bosch. In de zaal hangen foeilelijke wandkleden van meters hoog. Het zijn niet de enige tekenen dat JA21 een eigenstandige koers vaart: dat blijkt ook uit de rest van deze avond.
JA21 richt zich momenteel in de eerste plaats op de koopkrachtcrisis en de hoge energierekening. Daar heeft de partij allerlei voorstellen voor ontwikkeld, zo horen we in een filmpje. Joost Eerdmans praat over de ingevoerde compensatie voor de gestegen gasprijzen, waar volgens hem veel op aan te merken valt. Er volgt een discussie waarom de gasprijs in Nederland veel hoger is dan elders. Het illustreert wat JA21 wil zijn: een partij voor realpolitik die niet buiten de politieke werkelijkheid staat.
Europarlementariër Michiel Hoogeveen vertelt dat duurzame energie ‘haalbaar en betaalbaar’ moet zijn, Annabel Nanninga denkt dat oude huizen zich slecht met een warmtepomp laten verwarmen, Joost Eerdmans meldt dat er met klimaatbeleid in China meer winst te behalen valt dan in Nederland en Statenlid Willem Rutjens zegt dat het niet efficiënt is om bomen in een biomassacentrale te stoppen. Hoe langer je naar JA21 luistert, hoe meer je je waant bij de VVD die sinds het vertrek van Frits Bolkestein niet meer bestaat.
Een eigen koers
Zo gaat het steeds. Bij migratie horen we Nanninga zeggen dat er rationeler over dit onderwerp moet worden gepraat dan nu. Migratie wordt besproken alsof het net zo oncontroleerbaar is als het weer, maar dat is onzin. Partijvoorzitter Adrien de Boer is verbaasd dat het ministerie kennelijk nooit nadenkt over het effect van migratie op de woningmarkt. Vervolgens komt er een verhaal over stikstofregels die de woningbouw hinderen. Binnenkort publiceert JA21 een woonvisie.
Zo zien we iets opmerkelijks: JA21 was eind 2020 een noodgreep van politici die bij Forum waren weggelopen en een nieuwe partij nodig hadden. Deze gelegenheidscoalitie gaf hen de mogelijkheid weer aan verkiezingen mee te doen, al leek de partij vooral een slap aftreksel van Forum. Alle onderwerpen van JA21 waren die van Baudet. Die status als zusterpartij wil JA21 duidelijk achter zich laten: inmiddels pakt men onderwerpen op die in de tussentijd belangrijker zijn geworden, zonder ontrouw te zijn aan de eerdere standpunten.
Niet alleen de inhoud, maar ook de uitstraling van JA21 is inmiddels van Forum afgedreven. Normaal bestaan dit soort avonden uit een paar praatjes. Dat was een format uit de tijd van FvD: zo kon Baudet zijn verhalen afsteken. JA21 durft daar nu los van te komen: de vier politici zitten deze avond in een soort panel zodat ze elkaar kunnen aanvullen. Het maakt visueel dat JA21 geen partij is die om één persoon draait, zoals eigenlijk alle ideologische voorgangers, maar een met meerdere gezichten.
Hiërarchische club
We horen dat de avond interactief is door middel van de Menti-meter, een systeem waarmee het publiek vragen kan beantwoorden. Het suggereert dat JA21 een nieuwe serieuze stap gaat zetten in de richting van interne partijdiscussie, maar dat is niet zo: de meeste vragen gaan over kennis. JA21 blijft in alle opzichten een hiërarchische club: de politici hebben een visie bedacht en passen die aan op basis van de actualiteit. Op avonden als deze proberen ze te toetsen of die goed valt bij de achterban.
Een echte democratische partij zou de leden de kans geven de koers te wijzigen of aan te scherpen, niet alleen ervoor te klappen. Het probleem laat zich enigszins raden: als JA21 zichzelf verbouwt tot zo’n democratisch partijmodel waarbij de leden het voor het zeggen hebben, heeft de leiding geen doorslaggevende invloed meer op de strategie, inhoud en uitstraling. Het is maar de vraag of JA21 dan aan de huidige koers kan blijven vasthouden, of toch weer extremer wordt. Of juist gematigder.
Zo bezien lijkt het erop dat JA21 nooit een democratische partij gaat worden en dat niemand dat een probleem vindt. De leiding houdt de controle, test deze uit bij de achterban en die mort daar niet over, omdat ze hun lidmaatschap altijd weer kunnen opzeggen als het ze niet bevalt. Zo komt JA21 in het juiste vaarwater terecht en blijft iedereen tevreden. De enige vraag die opdoemt is of de partij op deze manier wel voldoende kandidaten kan vinden. JA21 suggereert van wel.
We gaan het meemaken, want nodig zijn ze: van de drie Brabantse Statenleden stoppen er minstens twee.
Beeld: chips bij de JA21-borrel. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.