Het contrast kon nauwelijks groter: in de aanloop naar de Europese verkiezingen van 2019 organiseerde Pauw een debat tussen Mark Rutte en Thierry Baudet. Forum was twee maanden eerder de grootste partij geworden en de VVD voelde nattigheid. Niemand kon vermoeden dat ruim drie jaar later de laatste FvD-Europarlementariër – die destijds niet eens bij Forum zat – te extreem zou blijken voor de extreemrechtse fractie in het Europees Parlement. 

Dit verhaal gaat over Marcel de Graaff: ooit fractieleider van de PVV in de Eerste Kamer en in 2014 vertrokken naar Brussel. Het was de tijd dat het slecht ging met de PVV: er was ophef over ‘minder Marokkanen’ en daarom liepen allerlei PVV’ers weg, waaronder de Brusselse delegatieleider Laurence Stassen. Niemand weet precies welke instructies Wilders destijds aan De Graaff gaf, maar waarschijnlijk moest hij ervoor zorgen dat er geen negatieve media-aandacht meer uit Brussel kwam. 

Dat lukte. Van de Brusselse PVV werd werkelijk niets meer vernomen. Dat was ook binnen het Europees Parlement inmiddels de praktijk: de PVV was niet aangesloten bij een Europese fractie en dan heb je niets te zeggen. Zonder grotere fractie ben je een van de ‘niet-ingeschrevenen‘ zoals dat in jargon heet. Dat betekent dat je mee kunt stemmen en af en toe een statement kunt maken, maar geen enkele functie krijgt en dus nauwelijks invloed hebt op welk dossier dan ook. 

Duimen draaien

Niet-ingeschrevenen zijn de paria’s van Brussel die zo extreem zijn dat niemand met ze wil samenwerken. Bij de PVV kennen ze die rol uit de eerste vijf jaar dat de partij in Brussel zat (2009-2014). Het was zo’n totaal zinloze bedoening dat Wilders zich alsnog bij een Europese fractie wilde aansluiten. Dat werd een alliantie met Marine le Pen. Die samenwerking mislukte aanvankelijk omdat de op te richten fractie niet aan de interne regels voldeed. Deze was te klein. 

Pas een jaar later bleken voldoende parlementariërs bereid om aan deze kongsie deel te nemen. Zo ontstond het extreemrechtse ENF met onder andere Vlaams Belang, het Italiaanse Lega en de Oostenrijkse FPÖ. Het was een begin van meer zichtbaarheid op het Europese toneel, al moet je de invloed ervan ook niet overdrijven. Europarlementariërs schrijven rapporten en moeten daar compromissen over sluiten. Zo verwateren alle standpunten, die van extreemrechts het meest. 

Toen gebeurde er iets geks: de extreemrechtse samenwerking bleek een succes. Dit was in het verleden al vaker geprobeerd, maar altijd weer mislukt. ENF bleek een serieus verbond, met De Graaff als een van de leiders. Na de verkiezingen van 2019 groeide de fractie en kreeg een nieuwe naam: Identiteit en Democratie (ID). Invloed had de club nog steeds niet, maar dat men het zo lang met elkaar eens bleef mag een wonder heten.

Het isolement in

Zo was de politieke carrière van De Graaff een succes: hij kon bogen op de vorming van een fractie die volgens politicologen eigenlijk helemaal niet kan bestaan. Hoewel De Graaff na de verkiezingen van 2019 zijn zetel verloor omdat de PVV-aanhang grotendeels naar Forum overstapte, kwam hij al snel weer terug: door Brexit kreeg Nederland er een handjevol zetels bij. Eind goed al goed, zou je denken, zeker toen in de tussentijd Forum uiteen spatte en de PVV weer aan populariteit won.

Terwijl de Brusselse FvD’ers de benen namen, deed De Graaff het omgekeerde: hij stapte begin dit jaar juist over naar Forum. Hij is in de greep van corona en alleen Baudet spreekt volgens hem de waarheid. Dat dit onderwerp in Brussel helemaal niet belangrijk is, doet er niet toe. Het zal veel gefronste wenkbrauwen hebben opgeleverd: Wilders wordt bij extreemrechts nog steeds hoog aangeslagen, maar De Graaff prefereert een partij die alles wegheeft van een eendagsvlieg.

Waarschijnlijk haalde ID de schouders op over deze overstap. Of dit ene zeteltje nou van PVV of Forum is, maakt niet uit. Er is slechts één voorwaarde om lid van ID te zijn: je moet niet al te gek gaan doen. Dat doet De Graaff met zijn pro-Poetin-praat wel en dus werd hij geschorst. Nu heeft hij de benen genomen om weer ‘niet-ingeschrevene’ te worden, dit keer namens Forum. Hij is te extreem bevonden door een fractie die partijen als Alternative für Deutschland respectabel vindt. 

Loze belofte

Zo kiest De Graaff meer dan ooit voor een politiek isolement. Nu wil hij een nieuwe fractie oprichten waarbinnen hij wel zijn pro-Russische koers kan varen. Dat wil hij doen met partijen die ook willen dat de sancties tegen Rusland en de hulp aan Oekraïne stoppen. Dat zijn – niet geheel toevallig – wederom thema’s waar het Europees Parlement niet echt over gaat. 

We weten hoe dit afloopt: die nieuwe fractie komt er niet, net zoals de kongsie Wilders-Le Pen aanvankelijk niet slaagde. Hiervoor zijn namelijk 25 Europarlementariërs uit minimaal zeven landen nodig. Europarlementariërs weten hoe moeilijk het is om op deze flank een fractie te starten en dus moeten ze wel heel wanhopig zijn willen ze vertrekken bij ID (of concurrent ECR) om zich aan te sluiten bij een geradicaliseerde gek. Met een overstap kiezen ze slechts voor onzekerheid. 

De Graaff moet het dus van de andere niet-ingeschreven hebben. De belangrijkste grote partijen daarbinnen zijn Fidesz van Victor Orban en de Italiaanse Vijfsterrenbeweging. Die willen beide ongetwijfeld liever bij ECR of ID dan bij een nog radicalere fractie, als ze überhaupt al in de rechts-extreme hoek willen zitten. Zo blijven alleen wat radicalen en afsplitsers als De Graaff over, en daarvan zijn er niet genoeg om een fractie te starten. Van De Graaff horen we nooit meer wat. 

Beeld: Marcel de Graaff in video Europees Parlement in Nederland. Still van YouTube. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.