Als Pieter Omtzigt slim is, verlaat hij het feest op het hoogtepunt

Groot nieuws op zondagochtend. Een peiling van Maurice de Hond laat zien dat Pieter Omtzigt 24 zetels kan halen. Het enthousiasme over de gewezen CDA’er lijkt – op basis van een tabelletje met cijfers – geen grenzen te kennen. Altijd mooi als een politicus om zijn werk wordt gewaardeerd. Terecht ook, maar langzaamaan vraag je je af waar deze adoratie toe moet leiden.
Luchtfietserij in het kwadraat
Peilingen zeggen iets over tijdelijke politieke voorkeuren, niet over echte verkiezingsuitslagen. De score van bijvoorbeeld Caroline van der Plas drukt waardering en populariteit uit, maar is geen echte voorspelling van zetelaantallen. Als er verkiezingen zijn wordt Caroline nog op alle thema’s doorgezaagd waar we haar nu nooit over horen, van sociale zekerheid tot zorg. Dan kunnen voorkeuren pijlsnel veranderen. Ook is het maar de vraag of stikstof dan nog steeds voor wind in de BBB-zeilen zorgt.
De luchtfietserij van de laatste peiling van De Hond gaat echter een stap verder. Bestaat de Pieter Omtzigt Partij (POP) eigenlijk? Er is niet eens een aankondiging geweest en we weten ook niet of die er ooit komt. Deze peiling is daarmee dubieus: we kennen de specifieke vraagstelling niet, maar deelnemers worden kennelijk op de niet-bestaande keuze voor Omtzigt gewezen. Het enige wat dit laat zien is dat als je een vraag verandert, ook de antwoorden veranderen.
De verklaring voor de goede uitslag van Omtzigt – en die van Van der Plas – ligt erg voor de hand. De Tweede Kamer is met reces en stikstof beheerst het nieuws. Gratis publiciteit dus voor politici die zich hierop profileren: Van der Plas laat alleen al met haar partijnaam zien hart voor boeren te hebben en Omtzigt heeft een neus voor beleidsmatig en politiek falen. Goh, in de peiling schieten ze allebei omhoog.
Druk op Omtzigt opvoeren
De Hond peilt bij Omtzigt een fantasie, want de POP – de Pieter Omtzigt Partij dus – bestaat niet. Het voert slechts de druk op Omtzigt op. Laten we gokken wat de reacties zijn. ‘Kijk Pieter, zo populair ben je nou.’ ‘Wat een fantastische uitslag, dat had toch niemand ooit durven dromen.’ ‘Zelfs Caroline moet veel zetels inleveren als jij meedoet.’ ‘Jij haalt zes keer zoveel zetels als Wopke, Pieter.’ ‘Wat een blijk van vertrouwen, die mag niet beschaamd worden.’ ‘Wat zal het CDA een spijt hebben.’
Waar kennen we dit ook alweer van? Oh ja: toen Rita Verdonk uit de VVD werd gezet. Ze was ook ontzettend populair. Ze scoorde wekenlang torenhoog in de peilingen. Op het hoogtepunt stond ‘de Verdonk-partij’ op een zetel of dertig, voor een aanzienlijk deel ten koste van de VVD. Er was maar één probleem: Verdonk had helemaal geen partij. Het is goed vergelijkbaar met Omtzigt nu: hij scoort vooral ten koste van het kleurloze CDA.
Overal waar Verdonk kwam, was het hetzelfde liedje. Iedereen vroeg zich af of ze met een eigen partij zou komen. Ze zou immers ontzettend goed scoren. Zo zou ze haar oude partij mores leren, de man die haar wegstuurde – Rutte – glansrijk verslaan en misschien wel premier worden. Er werd continu ingespeeld op Verdonks ambitie en ijdelheid, maar ook op haar gemoed: ze kon haar fans toch niet in de steek laten? Wat zou Nederland teleurgesteld zijn als ze niet doorging!
Al snel kwam Verdonk met haar eigen beweging en we weten hoe dat is afgelopen. Dit is Omtzigts voorland: onzinnige peilingen met goede resultaten, honderden retweets voor alles wat hij doet en overal waar hij komt blinde bewondering. Iedereen pookt de verwachtingen op. Als het zijn regionale fanbase niet is, zijn het wel boze CDA’ers die hem terug willen halen, journalisten die columns moeten schrijven of adviseurs die wel er een handeltje in zien.
Omtzigt zit lang genoeg in de politiek om te weten hoe het de POP zal vergaan: net zoals talloze voorgangers. De POP is nu nog een schoon visioen geleid door de beste politicus van het land, met schone handen, zonder impopulaire plannen, onaangename verantwoordelijkheden, lastige keuzes, beperkte budgetten en ruziënde kandidaten. Dat visioen zal in de harde praktijk snel besmeurd raken en dan is het maar de vraag hoe het met die 24 zetels afloopt. Kijk gerust nog eens naar Verdonk.
Een ander visioen
Daar is de morrende meute al: dit betekent het einde van een goed Tweede Kamerlid. Kan hij zich dan niet aansluiten bij een bestaande partij? We hoeven alleen maar te kijken welke partij het beste past. Het gaat dan overduidelijk om BBB: De Hond laat zien dat er overlap is in kiezersgroepen, zowel Omtzigt als Van der Plas komen uit het CDA, ze zijn beide centrumrechts, er is al samenwerking bij stikstof en Van der Plas heeft al eens gezegd dat de deur voor Omtzigt wagenwijd open staat.
Ook zo’n overstap is in potentie een ramp. Niet alleen omdat er in het BBB-programma onwenselijke voorstellen staan waar Omtzigt nooit mee kan instemmen, maar vooral vanwege de vraag hoe zo’n samenwerking uitwerkt. Dat geldt voor elke partij die Omtzigt op de kandidatenlijst zet: er zijn dan onbedoeld twee kapiteins op het schip. Als iemand anders lijsttrekker is, zal hij of zij moeten accepteren dat de media en de achterban Omtzigt het interessantst vinden. Dat is vragen om problemen.
Niet te benijden
Omtzigt is niet te benijden. 24 zetels zijn in theorie een mooie basis voor een nieuwe partij of voor een stevige onderhandelingspositie om bij een andere partij aan te sluiten. Daar wordt hij ongetwijfeld dagelijks aan herinnerd. Toch is de werkelijkheid dat Omtzigt elke organisatie onbedoeld scheeftrekt: alles zal in de beeldvorming voortaan om hem draaien. Anderen moeten leren tweede viool te spelen en te functioneren in een organisatie waar vooral één man het applaus krijgt. Een recept voor ellende.
Dat Omtzigt een fantastisch Kamerlid is, staat vast, maar ook in de personendemocratie is het niet slim te hoge verwachtingen op één persoon te projecteren. Die worden nooit waargemaakt. Niet door Omtzigt, maar ook niet door Van der Plas, Verdonk of noem alle anderen maar op. Dat geldt politiek inhoudelijk, organisatorisch, persoonlijk en electoraal. Misschien moet Omtzigt na deze Kamerperiode gewoon wat anders gaan doen? Je kunt het feest sowieso het beste verlaten op het hoogtepunt.
Beeld: Pieter Omtzigt in de Tweede Kamer. Still van YouTube.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.