Velen halen hun schouders op over wat er buiten de landsgrenzen gebeurt en dus is het niet gek dat de buitenlandcorrespondent een uitstervend ras is. In veel landen zit geen enkele Nederlandse journalist meer of hooguit een enkeling. Nog maar een paar landen wekken de interesse van het grote publiek: de Verenigde Staten en Israël bijvoorbeeld, maar ook buurlanden als Duitsland en Groot-Brittannië. De daar gevestigde correspondenten worden soms zelfs bekende Nederlanders. 

Dit brengt ons bij Tim de Wit, die zes jaar lang voor de NOS het nieuws uit Groot-Brittannië versloeg. De Wit is inmiddels teruggekomen naar Nederland en heeft zijn ervaringen opgetekend in Wankel Koninkrijk: Hoe ik Groot-Brittannië door Brexit heb zien veranderen. Het boek geeft een mooi inkijkje in het werk van een buitenlandcorrespondent in een land waar altijd nieuws vandaan komt: de NOS kan op elk moment bellen. Of je nou in de sportschool of in een restaurant zit, maakt niet uit. 

In dit boek lezen we over de dagelijkse praktijk van het correspondentschap: De Wit praat vanaf zijn balkon live in het Journaal tegen miljoenen mensen en is daar aanvankelijk niet bedreven in. Sommige politici willen met correspondenten praten, maar andere niet want buitenlandse kijkers zijn geen stemmers. Een correspondent kan ook op de verkeerde plek zijn, bijvoorbeeld als hij net met een reportage bezig is maar er aan de andere kant van het land een ramp gebeurt. Zie dan maar op tijd terug te komen. 

De allesbepalende Brexit 

Met dit boek krijg je enig gevoel voor het werk van een buitenlandcorrespondent, maar dat is niet het belangrijkste wat erover te melden is. De bijdrage zit al in de ondertitel: De Wit was correspondent in de jaren van Brexit. Het door David Cameron aangekondigde referendum werd aanvankelijk niet gezien als de opmaat naar een daadwerkelijk vertrek uit de EU, maar dat liep zoals bekend anders. De gebeurtenis leverde een enorme berg nieuws op.

Een behoorlijke groep Nederlanders is tegenwoordig voor Nexit en is enthousiast over de stap die Groot-Brittannië heeft gezet. Dit zijn vaak fans van Nigel Farage, de UKIP-voorman die een doorslaggevende rol speelde in de aanloop, maar ook van Boris Johnson, een enthousiast voorstander, columnist, oud-burgemeester van Londen en tegenwoordig premier, al is hij binnenkort vertrokken. Na het lezen van dit boek vraag je je af of de Nederlandse fans wel weten wie Johnson is. 

De Conservatieve Partij is totaal van karakter veranderd, zo laat De Wit zien. De partij is geen onderdeel meer van het gematigde midden, maar werd onder invloed van onder andere Johnson een populistische club die grossiert in schandalen en corruptie, van dubieuze financiële constructies tot pogingen van de regering om zich aan de wet te onttrekken. Zie hier het gebrek aan kennis in Nederland over Britse politiek. Zouden de Nederlandse Johnson-fans dit weten? Het lijkt er niet op.  

Files in Dover 

De Wit laat zien hoe Brexit het bepalende politieke thema in Groot-Brittannië werd, waar tegelijk een uiterst oppervlakkig debat over wordt gevoerd. De voordelen van Brexit zijn nooit erg duidelijk geworden, zeker als De Wit een overzicht geeft van de belemmeringen waar de handel sinds het uittreden mee kampt. Een mooie illustratie is de ellende bij Dover, waar tegenwoordig lange files staan, in tegenstelling tot alle beloften van Brexiteers die zeiden dat de uittreding de handel niet zou schaden.

Deels is het misschien smaak: de EU heeft nadelen en het is legitiem om meer invloed op het eigen beleid te willen in plaats van met andere landen te moeten bakkeleien. Maar in dit boek zie je terug wat altijd al de kritiek op Brexit was: je kunt wel uit de EU stappen, maar de EU blijft gewoon beleid maken voor de resterende landen, alleen dan zonder jouw aanwezigheid. Als je bijvoorbeeld met de EU wilt handeldrijven, kun je dat beleid sowieso niet negeren. Welkom in de grote mensen wereld. 

De laatste hoofdstukken zijn het interessantst, omdat ze gaan over regio’s waar we in Nederland het minst over horen, maar waar de effecten van Brexit het grootst zijn. De Wit brengt ons naar Schotland, waar men al een tijdje onafhankelijk wil worden en in meerderheid tegen Brexit stemde. Hier bestaat het idee dat als Schotland uit het Verenigd Koninkrijk stapt, men weer onderdeel kan worden van de EU. Een eerder referendum over onafhankelijkheid werd verloren, maar nu wil de Scottish National Party (SNP) een nieuwe poging.  

Schotland en Noord-Ierland 

De SNP heeft een vriendelijkere uitstraling dan de Conservatieven van Johnson, maar of ze echt beter zijn? De Wit laat zien dat Brexit het onafhankelijkheidsstreven van Schotland weliswaar heeft aangewakkerd, maar dat het maar de vraag is of deze onafhankelijkheid slim zou zijn. Schotland komt erna waarschijnlijk in de problemen: dit is niet – zoals Catalonië of Beieren – een regio die economisch gemakkelijk op eigen benen kan staan. Economen waarschuwen er al voor, maar u raadt het al: debat ontbreekt. 

De kers op de taart is Noord-Ierland, waar jarenlang een burgeroorlog woedde over de vraag of de regio bij Groot-Brittannië of Ierland moet horen. Er kwam ruim twintig jaar geleden een moeizaam vredesakkoord maar de vrede bleef broos. De open grens tussen Ierland en Noord-Ierland speelt in dit vredesakkoord een belangrijke rol, maar deze wordt door Brexit bedreigd. Groot-Brittannië debatteerde er niet over en het lijkt de Brexiteers sowieso niet te interesseren. 

Zo leren we over de waarde van correspondenten, die diepgaand naar een land kunnen kijken en analyses kunnen maken die verder gaan dan wat tweets en debatbijdragen, het niveau waarop veel Brexit-fans in Nederland zijn blijven steken. Zo’n analyse valt voor Brexit behoorlijk negatief uit. Tijd om Nexit-fans daarmee om de oren te slaan. 

Beeld: boek Tim de Wit. Foto: Chris Aalberts. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.