De Provinciale Statenverkiezingen komen eraan en dat merk je meteen. Afgelopen week stapten twee PVV-Statenleden over naar BVNL, de partij van Wybren van Haga. We zouden natuurlijk de motivatie van deze ex-PVV’ers kunnen lezen, maar we kunnen beter bedenken dat een van hen, René Dercksen, in 2019 bij de verkiezingen voor de Eerste Kamer FvD stemde. Er kwam nog een kritisch interview met het AD overheen. Rara heeft Wilders zin hem opnieuw op de lijst te zetten? 

Dercksen bromt nu dat de PVV geen goede organisatie heeft en niet wortelt in de samenleving. De PVV heeft op allerlei plekken volksvertegenwoordigers maar ze functioneren los van elkaar, werken niet samen en nemen nooit initiatieven omdat alles om Geert Wilders moet draaien. De PVV ontbeert een clubgevoel en dat denkt Dercksen bij BVNL te hebben gevonden. De naderende provinciale verkiezingen zullen hem vast een handje hebben geholpen. 

BVNL is erg blij met de afdankertjes van Wilders. Van Haga zuigt al langer spijtoptanten van andere partijen op. Eerst lokale en provinciale politici van VVD, FvD en Code Oranje, tegenwoordig ook PVV’ers. Het heeft er alle schijn van dat Van Haga werkelijk iedereen accepteert. Het omstreden raadslid Paul Meijer uit Haarlemmermeer was welkom, maar ook het Friese Statenlid Grite Wymenga (ex-FvD), die nooit enige aandacht trok. 

Opportunistisch overstappen

Voor de kiezer verandert er veel en toch ook weer niet: politici op radicaal rechts vervangen hun partij even vaak als hun jas. In Utrecht zijn alle rechtse Statenleden inmiddels bij een andere partij aangesloten dan waarvoor ze werden verkozen. Ook in het Europees Parlement is dat zo. Rechtse politici kunnen dat prima doen: hun partij heeft toch geen volwassen organisatie, leden zullen niet over afsplitsingen klagen en inhoudelijk maakt de overstap ook zo goed als niets uit. 

Kijk naar andere overstappers en je ziet hoe de nieuwe mores is. JA21 dweilde een groot aantal politici op, maar niet iedereen die bij FvD vertrok was er welkom. Toch is ook hier iets veranderd: men is in de praktijk ook mensen uit andere partijen welkom gaan heten. Het Drentse Statenlid Duut van OpDrenthe sloot zich al meteen bij JA21 aan en begin dit jaar deed de Flevolandse PVV’er Kees Kok hetzelfde. Waarom? Niemand weet het. 

Wonderlijk: Dercksen en Kok zaten vier jaar lang samen in de Eerste Kamerfractie van de PVV. Nu zitten ze in verschillende partijen, waarvan geen sterveling kan bedenken waarin ze van elkaar verschillen. Het zegt veel over hoe het in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen verder zal gaan. Niet alleen kiezers hoppen van de ene naar de andere partij, ook politici doen dat. Nu rechtse kiezers onrustiger worden, worden hun volksvertegenwoordigers dat ook. 

Partijen zonder mensen

De grote verliezer is de PVV. Zoals Dercksen zegt is de PVV nooit een serieuze organisatie geworden en dus zijn PVV’ers maar zeer beperkt aan Wilders gebonden. Hun binding is het sterkst als Wilders populair is en Statenleden op zijn slippen kunnen worden verkozen zonder er zelf iets voor te hoeven doen. De vraag dringt zich op of die tijd voorbij is nu er steeds meer rechtse alternatieven zijn. De PVV kan zich niet meer op voorhand rijk rekenen.

JA21 leek een mooi alternatief voor kiezers die de PVV te extreem vinden en de VVD te slap. Dit is de positie waarmee FvD in maart 2019 de grootste werd. De concurrentie om deze plek is inmiddels moordend. BBB bekleedt min of meer dezelfde positie: ergens aan de rechterkant van het spectrum met een wat populistische inslag. Stress bij JA21: Caroline van der Plas is een aantrekkelijkere leider dan Joost Eerdmans en BBB loopt uit in de peilingen. 

Dan hebben we ook nog BVNL, een partij die kansloos leek omdat Van Haga het aanvankelijk alleen van corona moest hebben, maar inmiddels een breder verhaal probeert te ontwikkelen. JA21 en Van Haga zullen het ontkennen, maar hun verhalen zijn grotendeels hetzelfde. Ze grossieren in thema’s die we van de PVV kennen. Als het de komende maanden maar vaak genoeg over stikstof en klimaat gaat, zullen kiezers het verschil met BBB ook niet meer zien. 

Leiders zijn alles 

Stel dat je de politiek in wilt, waar moet je je in deze situatie dan bij aansluiten? En als je momenteel in de Provinciale Staten zit, moet je dan bij je eigen partij blijven of juist rond gaan kijken? Al deze partijen hebben moeite kandidaten te vinden. De PVV omdat er nooit aan een serieuze organisatie is gebouwd, JA21, BVNL en BBB omdat het nieuwe clubs zijn die niet kunnen bogen op langjarige ervaring. JA21 kan dat nog het meest, omdat daar veel Statenleden uit de FvD-boedel zitten. 

Alles is mogelijk. Als je elf jaar actief was bij de PVV, tot in de Eerste Kamer, kun je zonder gêne naar een concurrent lopen omdat daar je kansen op herverkiezing groter zijn. Soms is dat – zoals bij Dercksen – min of meer gedwongen omdat je oude partij geen zin meer in je heeft. Zo kun je je politieke carrière eindeloos verlengen. Overstappen kan natuurlijk ook vrijwillig, omdat je denkt dat bijvoorbeeld BBB beter zal scoren dan JA21 of BVNL.

Voor een nieuweling is het nog erger. Al deze partijen zijn inhoudelijk slecht van elkaar te onderscheiden. Dan kies je op basis van de peilingen en pas je je sollicitatiebrief daar een beetje op aan: anti-islam bij de PVV, liefde voor koeien bij BBB en corona-kritiek bij BVNL. Als dat je allemaal niet past, prijs je de capaciteiten van Joost Eerdmans. Voor een partij kiezen, dat doe je bij uitstek lichtzinnig: je kunt na de verkiezingen immers altijd weer overstappen naar een andere.

Beeld: René Dercksen in de Eerste Kamer. Still uit debat uit 2019. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.