Het leuke aan een nieuwe politieke partij is dat deze her en der in het land veel enthousiasme oproept. Zo gaat het ook bij Volt: de verkiezingsoverwinning van maart heeft mensen enthousiast gemaakt om de partij te laten groeien, meer mensen te bereiken en de idealen van Volt een stap verder te brengen. Een mooi voorbeeld vinden we in de Overijsselse gemeente Hellendoorn, waar een handvol leden elkaar al snel wist te vinden. ‘Deze politieke partij zit vol beweging’, kopte het Twents Volksblad op 20 april. Op de foto zien we vijf enthousiaste leden. Zoveel beweging, dat werd zelfs Volt te gortig. 

De Hellendoornse leden waren vermoedelijk de eersten die openlijk lieten weten mee te willen doen aan de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022. Frank Timmermans vertelt dat Volt Nederland ‘positief verrast’ was. De leden besloten er echt voor te gaan, er werd een taakverdeling gemaakt, Frank zou dienst gaan doen als de gezamenlijke woordvoerder en er werd al gewerkt aan een website om meer mensen te betrekken. De initiatiefnemers zagen het helemaal zitten om de lokale problemen in Hellendoorn van een Volt-oplossing te voorzien.  

Een echte grassroots-beweging

Zó ziet een echte grassroots-beweging eruit zoals Volt die graag wil zijn. Deze term kom je regelmatig bij de partij tegen: het betekent zoiets als dat de leden de politieke beweging van onderop vormgeven en dat hun ideeën in de organisatie centraal staan. Enthousiasme aan de basis is goed: het zorgt niet alleen voor een politieke agenda die aansluit bij de vraag vanuit de doelgroep, maar ook voor vrijwilligers die tijd en energie willen steken in de uitvoering van die agenda. Dit alles in tegenstelling tot een top-down beweging waarbij de politieke leiding van bovenaf verordonneert wat de prioriteiten zijn. 

De organisatie van zo’n grassroots-beweging is eenvoudig: alles draait om spontane initiatieven her en der in het land. De landelijke organisatie stelt zichzelf ten doel die initiatieven te ondersteunen en te helpen een succes te worden. Je zou het een anarchistisch model kunnen noemen: alle Nederlanders die de Europese missie van Volt steunen kunnen zich aansluiten en zo zullen duizenden bloemen bloeien. Democratie van onderop leidt immers tot diversiteit en versnippering, niet tot eenvormige PR-campagnes. Dat is ook prima, zolang iedereen in de partij het maar over de kernwaarden eens is.

De Hellendoornse leden hadden zich met hun blinde enthousiasme op hun eigen partij verkeken. Nog geen twee weken na het artikel in het Twents Volksblad gaat het al mis, als een lid uit Hellendoorn zich op het interne discussieforum van Volt beklaagt over de werkwijze. De ‘leuke club Volters’ dreigt af te haken door ‘de haast stalinistische manier van werken’. Die indruk is juist: een bestuurder van Volt klaagt dat men in Hellendoorn te snel naar de media liep, terwijl Volt nog helemaal niet wil communiceren waar men aan de verkiezingen mee gaat doen. Volt moet geen verwachtingen wekken die niet waargemaakt kunnen worden. 

Een vroegtijdig einde

Hoe het er achter de schermen aan toe ging wil niemand vertellen: als in een echte top-down organisatie verwijst men in Hellendoorn naar de leiding. Dat diezelfde hiërarchie al het enthousiasme tot een abrupt einde bracht, staat vast. Al snel stuurden de Hellendoornse leden een mailtje naar de regionale Volt-leiding. Ze staan nog wel achter het programma, maar ‘merken dat de vertaling naar de gemeente niet werkt’. Ze schrijven:

‘Dat kleine team met grote ambities wordt nu op een erg bureaucratische manier ingericht. Veel voorschriften, veel functies, veel whatsapp groepen, webcalls en andere overlegstructuren, veel templates en instructies. Het effect is, dat de grassroots-aanpak, daadkracht en praktische, simpele ondersteuning van de lokale teams ondersneeuwt. Dat ‘Volt lokaal’ gehinderd wordt door vergaderingen, procedures en niet vanuit gemeenten en inwoners met de inhoud bezig is. Dat staat haaks op de grassroots-aanpak die ons zo aanspreekt’.

Ook in Hellendoorn is het inzicht ontstaan dat Volt helemaal niet op al dat lokale enthousiasme zit te wachten en al helemaal niet als dat meer lokale bekendheid oplevert. De Hellendoornse leden schrijven: 

‘Wat (…) niet echt geholpen heeft, zijn de – niet altijd objectieve – opmerkingen tijdens het kernteam-overleg over de initiatieven die wij in de media ontplooid hebben om Volt in Hellendoorn op de kaart te zetten en leden te werven. De opmerkingen dat deze initiatieven moeten voldoen aan een communicatiebeleidsplan van Volt, dat nog geschreven wordt, en dat deze initiatieven ‘gekanaliseerd moeten worden’ onderstrepen de behoefte aan controle in Twente, die niet past bij de actieve, pragmatische ondersteuning die we van Volt verwachten.’

Is Volt nou grassroots en bottom-up, of toch gewoon top-down? Het lijkt vooral op dat laatste. Dit illustreert waar de mensen uit de partijtop vandaan komen: uit grote organisaties waarin hiërarchie de norm is en decentralisatie betekent dat men lokaal ‘in alle vrijheid naar de leiding moet luisteren’. Zo bestuurt Albert Heijn de filialen in het land, zo stuurt ABN AMRO de eigen medewerkers aan, zo decentraliseert Rutte de zorg naar de gemeenten en zo organiseren rechts-populisten hun partijen trouwens ook. 

De casus Hellendoorn laat zien dat Volt helemaal niet grassroots is, maar een verspreider van een centraal bedachte boodschap. Zo zou men dat in het bedrijfsleven en de consultancy-wereld immers ook doen. De enthousiastelingen uit Hellendoorn liepen de leiding gewoon voor de voeten. Een regionale Volt-bestuurder belooft nog wel beterschap: de partij wordt na de opstartfase alsnog grassroots. Maar juist mensen uit het bedrijfsleven en de consultancy zouden moeten weten dat als een organisatiecultuur eenmaal wortel heeft geschoten, die niet meer zomaar te veranderen is.

Deze blog verscheen bij Joop. Beeld: Looppad richting de EU in Straatsburg (Chris Aalberts). 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.